درآمدی نو به نظریه‌های روابط بین‌الملل

کنود ایریک یورگنسن / وحید بزرگی

عامل اصلی نگارش این کتاب از نظر نگارنده، اهمیت بازاندیشی انتقادی در قالب متون آموزشی رشته روابط­ بین ­الملل و نظریه ­های آن بوده است، با توجه به اینکه ما در عصری به سر می­ بریم که با تغییر آب و هوا، چالش ­های زیست محیطی و پیشرفت ­های ژرف در زیست فناوری و به طور عام­ تر در علوم زیستی توصیف می­ شود، لذا به همین دلیل وقت بازاندیشیدن درباره نحوه نظریه ­پردازی درباره روابط انسان با محیط مادی به ویژه در ابعاد بین ­المللی و جهانی این رابطه فرا رسیده است. هدف اصلی کتاب معرفی سنت ­های اصلی، جریان­ های فکری و نظریه ­های خاص پرشمار و به عبارت دیگر لایه ­های اصلی نظریه پردازی درباره روابط بین ­الملل است.

دراینجا، هفت سنت نظری اصلی معرفی می ­شوند که عبارت­ اند از: نظریه سیاسی بین­ المللی، لیبرالیسم، واقع ­گرایی، سنت جامعه بین ­المللی، اقتصاد سیاسی بین ­المللی، سنت پسااثباتی و سنت انسان – طبیعت.

بر اساس دیدگاه نظریه ­پردازان نظریه سیاسی بین ­المللی، امور بین ­الملل با استفاده از مفاهیم نظریه سیاسی از قبیل حقوق، عدالت، وظایف و تکالیف، هنجارها، اخلاق و جامعه تحلیل می ­شود. سنت لیبرالی را نظریه ­پردازانی پرورش داده ­اند که معتقد هستند، نه تنها تغییر و دگرگونی، بلکه پیشرفت نیز میسر است و گویا اینکه این پیشرفت لزوماً به سادگی تحقق نمی­ یابد. نظریه ­پردازان واقع ­گرایی به تکیه زیاد بر نقش سیاست قدرت و همچنین به بدبینی دائمی درباره پیشرفت بین ­المللی شهرت دارند. نظریه ­پردازان سنت جامع بین المللی که مکتب انگلیسی نیز خوانده می ­شوند با رد تقابل ساده لیبرالیسم با واقع ­گرایی، استدلال می ­کنند که با استفاده از سنت جایگزین دیگری می­ توان مطالعات عمیق ­تری در خصوص جهان پیچیده امروز کرد. نظریه ­پردازان اقتصاد سیاسی بین ­المللی تفکیک رایج اقتصاد و سیاست بین ­الملل را رد می ­کنند. در نظریه سنت پسااثباتی و در حالی که اثبات گرایی شالوده بخش بزرگی از پژوهش­ های گذشته روابط بین‌الملل را تشکیل داده است، امام نظریه ­پردازان پسااثبات ­گرایی به فکر گذار از اثبات ­گرایی و کشف امکانات تحلیلی فراسوی اثبات­ گرایی هستند. نظریه پردازان سنت انسان- طبیعت نیز به نظریه ­پردازی درباره رابطه انسان و طبیعت می ­پردازند. 

کتاب طی یازده فصل به بررسی موضوعات یاد شده می ­پردازد. فصل اول، شامل مقدمه کتاب است. در فصل دوم، بحث ­های مقدماتی و ویژگی­ هایی که شالوده کتاب را تشکیل می ­دهند، مطرح شده است. فصل ­های سوم الی نهم کتاب به بررسی سنت ­های نظری مذکور می ­پردازد. در فصل دهم، مناظره­ های نظری عمده بین سنت­ های مختلف یاد شده بررسی می­ شود. در فصل یازدهم، راهنما یا جعبه ابزار مورد نیاز برای خود نظریه پردازی ارائه شده و فصل دوازدهم، جمع ­بندی کلی دیدگاه­ های مختلف را در برمی ­گیرد.