روانشناسی رابطه ایران و آمریکا
آکان مالیچی، استفان جی.واکر/
وحید شمس الدین نژاد، مجید بهستانی
استفان واکر، استاد بازنشسته روابط بین الملل است که بیشتر دوران کاری خود را در دانشگاه آریزونا گذرانده است. حوزه های روانشناسی سیاسی، مدیریت منازعه و تحلیل سیاست خارجی از موضوعات مورد علاقه وی است. آکان مالیچی نیز استاد ترک تبار دانشگاه فورمن است که بر روی مدیریت منازعه و تصمیم گیری در سیاست خارجی متمرکز است و برای تحلیل نقش انسان ها در تحولات خارجی اهمیت زیادی قائل است.
از نظر مترجمان کتاب، از نکات قوت این اثر، مرور فشرده، اما جذاب از تاریخ روابط سیاسی دو کشور است و نویسندگان سعی کرده اند تا جنبه های تعصب را در تحلیل کنار بگذارند. همچنین بارزترین نکته اذیت کننده، منابعی است که نویسندگان برای آشنایی با تحولات داخلی ایران و سیاست خارجی آن به آنها رجوع کرده اند و ناخواسته در دام یک سونگری و جهت گیری شده اند. اشکال دیگر کتاب، بی توجهی نویسندگان به عنصر مذهب در جامعه شناسی ایران است که نویسندگان تحولات سیاسی معاصر ایران به ویژه در رابطه با قدرت های خارجی را به ملی گرایی سکولار محدود کرده اند.
در این اثر، تحلیل روابط دو کشور ایران و آمریکا به لحاظ سیاسی از زمان جنگ جهانی دوم تا حال حاضر پرداخته شده است. به اعتقاد نگارندگان، روابط سیاسی کشورها در زمان هایی دربردارنده اتفاقات و تحولات خاصی است که می تواند تغییرات اساسی و عمیقی در مناسبات سیاسی آنها داشته باشد و این زمان ها دوره تعامل راهبردی می باشند. از نظر نویسندگان در روابط میان دو کشور و در بازه زمانی تقریباً 75 ساله، سه دوره تعامل راهبردی وجود دارد: 1-دوره ملی شدن صنعت نفت(1330 شمسی) تا کودتای 1332 شمسی، 2-دوران پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 شمسی تا بحران اشغال لانه جاسوسی در سال 1358 شمسی و 3-دوران برآمدن اصلاح طلبان در سال 1376 شمسی تا قرار گرفتن ایران در فهرست محور شیطانی در سال 1382 که این دوره ها، سه دوره تاریخی خاص هستند. به باور نویسندگان، حاصل نهایی این برهه های مهم تاریخی در روابط آمریکا و ایران می توانست اساساً متفاوت باشد. به عبارتی، مقدر نشده است که ایران دشمن آمریکا باشد، بلکه به سبب کنش های متقابل به دشمن آمریکا بدل شده است. همچنین ایران مجبور نیست دشمن آمریکا باقی بماند؛ چراکه روابط بین الملل پویا و در معرض تغییر اساسی است.
در فصل اول کتاب، سوالات پژوهش، اهمیت آن ها و شماری از نظریه ها و روش های به کار گرفته شده در این اثر مطرح شده است. سوالاتی که کتاب در صدد پاسخ به آنها است عبارت اند از:
چرا و چگونه ایالات متحده آمریکا و جمهوری اسلامی ایران به دشمن یکدیگر تبدیل شده اند؟
آیا دو کشور می توانستند دوست باقی بمانند و یا حداقل دشمن هم نشوند؟
از چه زمانی روابط میان دو کشور رو به وخامت گذاشت؟ و آیا می توانست این وضع متوقف شود یا اینکه عکس آن اتفاق بیافتد.
از تحلیل گذشته روابط میان دو کشور، چه درس هایی می توان گرفت؟
در فصل دوم کتاب، بستر تاریخی ای که در آن روابط ایران و آمریکا می تواند فهمیده شود، مورد مداقه قرار گرفته است.
در فصل سوم با ابتناء بر نظریه نقش، به روش های کاربردی در فرایند نزاع نقش و انتقال نقش در روابط آمریکا و ایران می پردازد.
فصل های چهارم تا هشتم تحلیل های تجربی در خصوص سه برهه تعیین شده از سوی نویسندگان را دربرمی گیرد. در این فصل ها به ارائه مفاهیم و انتظارات نقش رهبری هر کشور پرداخته می شود. همچنین این فصل ها یک تحلیل صوری از مفاهیم و انتظارات نقش و تحلیل های مبتنی بر نظریه بازی ها از الگوهای اقدام احتمالی را ارائه می کند.
در فصل نهم و فصل پایانی این اثر، چندین نتیجه گیری از سوالات مطرح شده در فصل اول استخراج می شود و سرمشق هایی را برای هدایت سیاست خارجی آمریکا در آینده ارائه می دهد.