نظم بین المللی و سناریوهای آینده
علیرضا خسروی، علی اکبر اسدی
نظم بین المللی یکی از موضوعات اساسی رشته روابط بین الملل است. هرکدام از قدرت ها به دنبال حاکم کردن نظم مد نظر خود در جهان هستند؛ به طوری که نبود اقتدار برتر در نظام بین الملل، موجب شکل گیری رقابتی پایدار و دائمی‌بین قدرت های بزرگ برای تحمیل نظم مورد نظر به جامعه بین المللی شده است. امروزه مواردی همچون تضعیف جایگاه بین المللی آمریکا، افزایش قدرت چین، تقویت پیوند کشورهای اروپایی، ظهور قدرت های جدید، سیاست های تهاجمی روسیه و سرعت زیاد تحولات ژرف در حوزه علم و فناوری که موجب ظهور بازیگران متفاوت شده است، نشان دهنده گذار جهان از نظم قدیمی‌به نظم جدید است و از این رو، شناخت دولت ها از نظم بین المللی و مولفه های تاثیرگذار در آن از یک سو و اتخاذ سیاست های دقیق و موثر و اجرای آن از سوی دیگر، نقشی اساسی در تعیین جایگاه دولت های گوناگون در جهان آینده خواهد داشت.
بر این اساس، کتاب طی شش فصل موضوع نظم بین المللی و سناریوهای آینده آن را مورد واکاوی قرار می دهد. مسئله اصلی کتاب این است که نظم بین المللی در شرایط کنونی به چه سمت و سویی در حال حرکت است و این وضعیت و روند چه تاثیراتی بر منطقه غرب آسیا به ویژه جمهوری اسلامی ایران دارد. کتاب در فصل اول با طرح پرسشی اصلی مبنی بر اینکه سناریوهای بدیل نظم بین المللی در افق 2035 میلادی کدامند؟ ابتدا وضعیت شناسی نظم نئولیبرالی فعلی با محوریت آمریکا در ذیل چند شاخص قابل اتکا و در دو شیوه مقایسه ای شامل مقایسه وضعیت فعلی آمریکا با دوره های گذشته در آمریکا و نیز مقایسه شاخص با دو رقیب چالش گر(روسیه و چین) صورت می پذیرد.
فصل دوم به روش شناسی و فرایند پاسخ به سوال های اصلی و فرعی مطرح شده در کتاب اختصاص دارد. در اینجا با محوریت عدم قطعیت، توضیحاتی پیرامون آینده از قبیل آینده های ممکن، آینده های محتمل، آینده های مرجح و آینده های مطلوب و محصولات مترتب بر آن ارائه شده است و با تمرکز به روش شناسی سناریونویسی، فرایند کاربست روش تشریح و به روش های مکمل در ذیل سناریونویسی اشاره گردیده است.
در فصل سوم تلاش شده است تا برای فهم بهتر از مفهوم نظم بین الملل، مجموعه ای از دیدگاه‌های نظری رشته روابط بین الملل در خصوص نظم بین الملل مرور گردد. در ابتدا تلاش شده تا دیدگاه‌های مطرح در نظریه-های کلان روابط بین الملل در خصوص نظم بین الملل در قالب پنج پارادایم واقع گرایی، لیبرالیسم، مکتب انگلیسی، سازه انگاری و نظریه انتقادی مورد بررسی قرار گرفته در مرحله بعد، نظم بین الملل در قالب برخی رویکردهای نظری مانند ثبات هژمونیک، نظم جهانی، نظریه چرخ های قدرت، نظریه های پیچیدگی و رویکردهای معطوف به روندها و نیروهای جدید تبیین شده و در نهایت تعریف و چارچوبی جامع در خصوص تعریف، تبیین و تحول نظم بین المللی ارائه شود.
فصل چهارم با عنوان جایگاه و رویکرد قدرت های بزرگ در نظم بین المللی، با رویکرد بازیگر محوری، به تحلیل وضعیت و نگرش چند قدرت بزرگ شامل آمریکا، چین، روسیه و اتحادیه اروپا در خصوص نظم بین المللی اختصاص دارد. در این فصل به موضوع اثرگذاری و اثرپذیری بازیگران بزرگ در آینده نظم بین الملل و همگرایی و واگرایی بازیگران پرداخته می شود.
فصل پنجم به سناریوهای آینده نظم بین الملل در افق مورد اشاره اختصاص دارد. در اینجا پیشران‌های اصلی، توصیف گردیده و پس از اولویت بندی پیشران ها و شناسایی عدم قطعیت های کلیدی، سناریوهای آینده نظم بین الملل احصاء و روایتی از چگونگی، مختصات و شاخص های راهنمای آن ارائه می شود.
در فصل ششم با توجه به اهمیت بنیادین مسئله نظم بین الملل و تحولات آتی آن برای ایران، تلاش شده است تا با محوریت سناریوهای اشاره شده در فصول قبلی و اقتضائات و پیامدهای آن بر منطقه غرب آسیا، با رویکردی راهبردی، ملاحظات سیاست گذارانه و تجویزی برای جمهوری اسلامی ایران معطوف به هر سناریو پیشنهاد شود. در اینجا تاثیرات و پیامدهای سناریوهای مطرح از جمله جهان آمریکایی، بازگشت اژدها، جدال عقاب و اژدها بر جهان، منطقه و جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار می گیرد.