کنترل تسلیحات در سیاست خارجی آمریکا
فرهاد وکیلی
پس از جنگ جهانی دوم، کنترل تسلیحات در کنار بازدارندگی و خلع سلاح، به سه مفهوم کلیدی و سازوکار در خور اندیشه در تامین امنیت بین الملل تبدیل شده اند. در این زمینه، سیاست کنترل تسلیحات بخش جدایی ناپذیر سیاست خارجی قدرت های بزرگ بوده است. این قدرت ها در قبال یکدیگر و برای در امان ماندن از آثار و پیامدهای مخرب مسابقه تسلیحاتی و برای جلوگیری از اشاعه سلاح های کشتار جمعی از سوی سایر قدرت ها به کنترل تسلیحات روی آورده و این سیاست را به شکل های گوناگون پیگیری کرده اند. در عرصه بین المللی، طی بیش از هفت دهه گذشته ایالات متحده آمریکا یکی از قدرت های بزرگ و تعیین کننده بوده است و این کشور در شکل گیری و پیشبرد سیاست کنترل تسلیحات در جهان نقش اساسی ایفاد کرده است و از این رو،کتاب حاضر به شیوه مقایسه ای به بررسی جایگاه کنترل تسلیحات در سیاست خارجی آمریکا طی هفت فصل می‌پردازد.
در این پژوهش تلاش شده است، ابتدا راهبرد کلان سیاست خارجی آمریکا – که تحت تاثیر متغیر مستقل نظام بین الملل پس از 11 سپتامبر شکل گرفته است- تبیین شود و سپس سیاست کنترل تسلیحات آمریکا به عنوان نتیجه منطقی این راهبرد بررسی گردد تا عنصر تداوم مشخص شود. از سوی دیگر، شناسایی عنصر تغییر در سیاست کنترل تسلیحات آمریکا به عنوان یکی از مولفه های اصلی راهبرد سیاست خارجی ایالات متحده در دولت های مختلف، وجهی دیگر در این پژوهش می باشد. تغییر در سیاست کنترل تسلیحات آمریکا از این جهت با اهمیت تلقی می شود که تفاوت های میان سیاست کنترل تسلیحات دولت های مختلف آمریکا را نشان می دهد و این تفاوت ها ناشی از اتخاذ راهبردهای سیاست خارجی متفاوت در دولت های بوش، اوباما و ترامپ بوده است.
پرسش اصلی پژوهش این است که وجود تفاوت و تشابه سیاست کنترل تسلیحات در چارچوب سیاست خارجی آمریکا در بازه زمانی 2001 تا 2020 میلادی کدام هستند؟ فرضیه مطرح شده در این پژوهش عبارت است از اینکه ویژگی مشترک سیاست خارجی آمریکا بر محور سیاست کنترل تسلیحات در سال های 2001-2020 میلادی، تداوم پایبندی به سیاست مزبور و ادامه مساعی معطوف به تطبیق و هماهنگی سازی این سیاست با ویژگی های جدید نظام بین الملل بود. در این زمینه، سیاست کنترل تسلیحات در دوره بوش طی سال های 2001 لغایت 2008 میلادی از راهبرد فراموازنه گرایی و سیاست فراکنترل تسلیحات[1] و در دوره اوباما طی سالهای 2009 لغایت 2016 میلادی از راهبرد موازنه برون بوم و سیاست کنترل تسلیحات برون بوم[2] و در دوره ترامپ 2017 لغایت 2020 میلادی از راهبرد ناموازنه و سیاست ناکنترل تسلیحات[3] تاثیر میگرفت.
[1] . در این جا راهبرد آمریکای برتر و سیاست مبتنی بر برتری و منصر به فرد بودن آمریکا با جهتگیری خارجی مطرح است.
[2] . بر اساس این سیاست، نیازی به حضور نظامی آمریکا در مکانهایی که منافع دارد، نمیباشد و در اینجا سیاست آمریکای برابر با جهتگیری خارجی مطرح است.
[3] . در اینجا سیاست مبتنی بر آمریکای قدرتمند با سویه اقتصادی و جهتگیری داخلی مطرح است.