نظریه، فرانظریه و مفاهیم در روابط بین الملل

الهام رسولی ثانی آبادی

کتاب " نظریه ، فرانظریه و مفاهیم در روابط بین­ الملل " دارای یک پیش گفتار و مقدمه و چهار فصل به علاوه نتیجه گیری می­ باشد . عناوین فصول بدین شرح است:

فصل اول : تعریف نظریه روابط بین­ الملل و برداشت­ های فلسفی از آن

فصل دوم : فرانظریه و نظریه ­های روابط بین­ الملل

 فصل سوم : تکثر بینانظری و درون نظری در نظریه­ های روابط بین ­الملل

فصل چهارم : مفاهیم در نظریه ­های روابط بین ­الملل

از نظر نویسنده، روابط بین الملل دارای سه ویژگی زیر است:

الف) نقطه ثقل متمرکز و متمایز

ب) مجموعه­ ای از نهادها

ج) سنت تفکر خاص

همچنین در کتاب در توضیح مفاهیم روابط بین­ الملل و سیاست بین­ الملل آمده است: یکی از مفاهیم نزدیک به مفهوم " روابط بین ­الملل " ، " سیاست بین الملل " است . از زمان شکل­ گیری رشته روابط بین ­الملل، این واژه همیشه در کنار واژه و اصطلاح سیاست بین­ الملل می ­آید، این در حالی است که این دو مفهوم در عین قرابت معنایی، کاملا با یکدیگر متفاوت هستند و نمی ­توان آنها را به جای یکدیگر به کار برد. به طورکلی، اگر سیاست را به معنای تلاش گروه­ ها یا افراد مختلف در تاثیرگذاری بر سایرین به منظور دستیابی به حداکثر منافع بدانیم  - که در این فرایند این گروه ­ها و افراد  به ناچار باید به دلیل عدم توافق با یکدیگر و کمبود منابع به بازی قدرت نیز دچار شوند، سیاست بین ­الملل را می ­توان تلاش دولت های مختلف برای کسب منافع ملی به عنوان اهداف سیاست خارجی در عرصه بین ­المللی دانست که در این فرایند به دلیل کمبود منابع و امکانات دولت ­ها به عنوان بازیگران اصلی ناگزیر به روی آوردن به قدرت به عنوان ابزار تامین ­کننده اهداف خود در شرایط تعارض هستند.

در مورد مفهوم اتحاد و ائتلاف از منظر نظریه ­های مختلف روابط بین ­الملل، در کتاب چنین آمده است: به طور کلی نظریه ­های اتحاد از هر منظری که به آنها نگریسته شود به این مسئله می­ پردازند که در عصر کنونی، دولت­ ها در دستیابی بهتر به اهداف خود ناگزیر به اتحاد و ائتلاف با یکدیگر هستند؛ به ­ویژه دولت­ هایی که دغدغه ­های امنیتی –سیاسی و اقتصادی مشترکی با یکدیگر داشته باشند. اتحادها در سرتاسر تاریخ، پدیده محوری در سیاست بین ­الملل بوده ­اند. در همین زمینه، جورج لیسکا بر این باور است که صحبت درباره مسائل روابط بین ­الملل بدون اشاره به اتحادها ناقص است. از نظر مورگنتا، اتحادها شکل ویژه ای از همکاری ­های بین ­المللی است که با موافقت نامه ­ای مکتوب و رسمی میان دو یا چند دولت برای مدت معینی به قصد پیشبرد منافعشان به­ ویژه در حوزه امنیت ملی، ایجاد شده است. نظریه‌های جریان اصلی روابط بین ­الملل به خصوص واقع­ گرایان و نو واقع ­گرایان بر این باور هستند که مقابله با تهدیدات مشترک یا ادراک از تهدیدات مشترک (واقع گرایی نئوکلاسیک با قرائت والت) منجر به ائتلاف ­ها و اتحادها میان دولت ها یا کنشگران اصلی نظام بین ­الملل می ­شود.